Rozwód jako upadek więzi między dwojgiem dorosłych ludzi, często obejmuje swoim zasięgiem szersze grono osób, szczególnie wspólne małoletnie dzieci. Dlatego, w ramach postępowania rozwodowego rozstrzygnięciu podlegają – również kwestie związane z dziećmi.
Nawet jeśli para małżonków decyduje się na rozwód bez orzekania o winie to nie znaczy, że rozwód przebiegnie pokojowo. Bowiem pozostaje do uregulowania szereg kwestii, które niejednokrotnie nastręczają powodów do spięć i konfliktów. Często małżeńskie spory przybierają na sile i przesłaniają rodzicom z pola widzenia dobro ich wspólnych dzieci. Niestety, wzajemne „żonglowanie” dziećmi przez rozwodzących się małżonków jest bardzo częstym zjawiskiem.
W wyroku orzekającym rozwód ustala się – kwestie dotyczące władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i kontaktach rodziców z dzieckiem oraz to, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka.
Władza rodzicielska
Władza rodzicielska jest ogółem praw i obowiązków rodziców wobec dzieci; stałą troską o nie, dbaniem o ich należyte wychowanie oraz zarządzanie majątkiem dziecka i reprezentowanie go. Dziecko pozostaje pod władza rodzicielską do uzyskania przez nie pełnoletniości. Co do zasady, władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom.
Orzekając rozwód, sąd uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców, rozstrzyga o władzy rodzicielskiej i sposobie jej wykonywania. Sąd może:
- pozostawić władzę rodzicielską obojgu rozwiedzionym rodzicom,
- powierzyć wykonywanie tej władzy jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego z nich do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka,
- ograniczyć władzę rodzicielską jednego lub obojga rodziców,
- pozbawić władzy rodzicielskiej jednego lub oboje rodziców,
- zawiesić władzę rodzicielską jednego lub obojga rodziców.
Ad.1
Sąd może pozostawić pełną władzę rodzicielską obojgu rodzicom. Robi to wówczas, gdy dotychczasowy stosunek rodziców do dzieci oraz wzajemne kontakty w tym zakresie zapewniają szansę zgodnego wykonywania przez oboje rodziców władzy rodzicielskiej wspólnie, w sposób odpowiadający dobru dziecka i interesowi społecznemu.
Ad.2
Sąd powierza pełną władzę rodzicielska jednemu z rodziców, ograniczając przy tym władzę drugiego do określonych uprawnień i obowiązków. Wówczas, gdy powierzenie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom nie leży w interesie dziecka.
Ad.3
W szczególnych przypadkach, jeżeli stwierdzono nadużywanie władzy rodzicielskiej. Sąd może ograniczyć władzę rodzicielską jednego lub obojga rodziców, gdy zagrożone jest dobro dziecka.
Ad.4
W skrajnych przypadkach – gdy władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody można pozbawić władzy rodzicielskiej jednego lub oboje rodziców. Taką przeszkodą może być na przykład wyrok dożywotniego więzienia, albo nadużywanie władzy rodzicielskiej względem dziecka lub w rażące zaniedbanie obowiązków rodzicielskich względem dziecka.
Ad.5
Sąd może także zawiesić władzę rodzicielską jednego lub obojga rodziców. Robi to w razie przemijającej przeszkody w wykonywaniu władzy rodzicielskiej, na przykład ze względu na długotrwały pobyt za granicą lub długotrwałą chorobę.
WYSŁUCHANIE DZIECKA PRZEZ SĄD
Niejednokrotnie sąd, na podstawie zgromadzonego materiału, nie jest w stanie rozstrzygnąć, kto z rodziców ma lepsze predyspozycje, by dziecko z nim zamieszkało.
Dlatego przed wydaniem wyroku może wysłuchać dziecko. Robi to, jeżeli jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala. Wysłuchanie dziecka odbywa się poza salą posiedzeń sądowych, w obecności psychologa.
Niekiedy sąd może przyjąć pośrednią formę wysłuchania dziecka, korzystając z opinii specjalistów pedagogów i psychologów.
W przyszłości – jeżeli okoliczności konkretnej sprawy ulegną zmianie, a przede wszystkim będzie tego wymagało dobro dziecka – istnieje możliwość zmiany orzeczenia o władzy rodzicielskiej i sposobie jej wykonywania przez sąd opiekuńczy.
Rozwód a miejsce zamieszkania/pobytu dziecka
Miejscem zamieszkania dziecka jest miejsce zamieszkania rodziców. Ewentualnie, tego z rodziców, któremu wyłącznie przysługuje władza rodzicielska lub któremu zostało powierzone wykonywanie władzy rodzicielskiej.
Jeżeli władza rodzicielska przysługuje na równi obojgu rodzicom mającym osobne miejsce zamieszkania. Miejsce zamieszkania dziecka jest u tego z rodziców, u którego dziecko stale przebywa. Jeżeli dziecko nie przebywa stale u żadnego z rodziców, jego miejsce zamieszkania określa sąd opiekuńczy.
Gdy władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, to wspólnie decydują oni o miejscu pobytu dziecka. Gdy mają odmienne stanowiska, możliwe jest uregulowanie tej kwestii przez sąd. Zapobiegnie to ewentualnym sporom rodziców co do miejsca pobytu dziecka i „przerzucania” go między nimi.
Sposoby uregulowania kontaktów z dziećmi a rozwód
Niezależnie od władzy rodzicielskiej rodzice oraz ich dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów.
Kontakty z dzieckiem obejmują w szczególności:
- przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się,
- utrzymywanie korespondencji,
- korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej.
Jeżeli dziecko przebywa stale u jednego z rodziców. Sposób utrzymywania kontaktów z dzieckiem przez drugiego z nich rodzice określają wspólnie, kierując się dobrem dziecka i biorąc pod uwagę jego rozsądne życzenia. Na zgodny wniosek stron sąd nie orzeka o utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem. Natomiast w przypadku braku porozumienia kwestia ta wymaga rozstrzygnięcia przez sąd.
Jeżeli wymaga tego dobro dziecka, sąd może ograniczyć utrzymywanie kontaktów rodzica z dzieckiem, a w skrajnych przypadkach może nawet zakazać ich utrzymywania.
W przyszłości – rozstrzygnięcie w sprawie kontaktów, może zostać zmienione przez sąd opiekuńczy jeżeli wymaga tego dobro dziecka. Przy tym jeżeli jeden z rodziców „obraża się” nie tylko na byłego małżonka, ale także na dzieci, i przestaje się z nimi kontaktować albo jeżeli jeden z rodziców utrudnia czy uniemożliwia kontakt drugiego rodzica z dziećmi. Sąd opiekuńczy może zagrozić nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej. Jeżeli rodzic, mimo sądowego „upomnienia” nie wypełnia nadal orzeczenia sądu dot. kontaktów z dzieckiem. Sąd opiekuńczy nakazuje zapłatę należnej sumy pieniężnej, ustalając jej wysokość stosownie do liczby naruszeń.
Niekiedy, gdy sytuacja obojga rodziców na to pozwala, warto rozważyć wprowadzenie tzw. opieki naprzemiennej, w ramach której rodzice po równo dzielą się obowiązkami, a dziecko mieszka np. przez tydzień u jednego rodzica, a przez kolejny tydzień u drugiego.
Co ważne!
W kontekście władzy rodzicielskiej i ustalenia miejsca zamieszkania – istotne jest to, że „rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie”. Chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia.
Alimenty na rzecz dzieci
Rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie. Wykonanie obowiązku alimentacyjnego może polegać w całości lub w części na osobistych staraniach o utrzymanie lub o wychowanie uprawnionego. W takim wypadku, świadczenie alimentacyjne pozostałych zobowiązanych polega na pokrywaniu w całości lub w części kosztów utrzymania lub wychowania uprawnionego.
Wysokość świadczeń alimentacyjnych zależy od:
- usprawiedliwionych potrzeb dziecka oraz
- od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego rodzica.
WAŻNE!
Określając kwotę alimentów, które rodzic obowiązany będzie płacić na dziecko. Sąd bierze pod uwagę nie tylko dochody uzyskiwane przez rodzica, lub fakt, iż pozostaje on bezrobotny.
Przede wszystkim jego możliwości zarobkowe! Możliwości zarobkowe określa się biorąc pod uwagę wykształcenie, wiek i stan zdrowotny zobowiązanego. Przykładowo jeżeli rodzic pozostaje bezrobotny bada się czy dokłada on wszelkich starań, aby zdobyć pracę.
Rodzic, na którego nałożono obowiązek alimentacyjny względem małoletniego dziecka nie może się od jego wykonywania w żaden sposób uchylić.
W przyszłości – w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia dotyczącego obowiązku alimentacyjnego, tzn. obniżenia albo podwyższenia kwoty alimentów.
Co do alimentów w przypadku opieki naprzemiennej. Sąd może orzec, że rodzice pokrywają koszty utrzymania dziecka w ramach pobytu dziecka u nich, a większe wydatki jak np. czesne, wakacje – po połowie.
A może porozumienie?
Ogromne znaczenie w ustaleniu powyższych kwestii ma postawa rodziców (małżonków). Stąd najlepszym rozwiązaniem jest wypracowanie już nawet na etapie przedrozwodowym czegoś w rodzaju planu wychowawczego, możliwie jak najszerzej opracowanego, obejmującego:
- podział opieki nad dzieckiem w poszczególnych okresach roku,
- zasady kontaktowania się z dzieckiem,
- sposób podejmowania istotnych decyzji w sprawach dziecka,
- koszty utrzymania dziecka.
W razie trudności w dojściu do porozumienia i skonstruowania porozumienia, warto rozważyć skorzystanie z pomocy np. mediatora.
Porozumienie takie daje bowiem możliwość łagodniejszego, polubownego załatwienia spraw dot. wspólnych małoletnich dzieci. Jest to niewątpliwie mniej bolesne dla dziecka oraz zdecydowanie łatwiejsze dla obojga rodziców.
Niewątpliwie, pozwoli ono uniknąć nieporozumień między rodzicami w przyszłości. Przede wszystkim zaś, ograniczy traumę dziecka związaną z rozwodem rodziców do minimum.
Co ważne!
Jeśli porozumienie jest zgodne z dobrem dziecka – sąd uwzględni jego postanowienia orzekając o sprawach dot. wspólnych małoletnich dzieci stron w wyroku rozwodowym. Niekiedy nawet zaniecha orzekania, np. w kwestii kontaktów z dzieckiem.
Jeśli masz pytania, potrzebujesz pomocy, indywidualnej konsultacji napisz do mnie na adres: anna@kancelariapoprawa.pl
Więcej prawnych nowinek? Zapraszam na Facebooka i Instagram.
Rozwód w naszych wcześniejszych wpisach – zajrzyj TUTAJ
Autorką artykułu jest Paulina Stradomska- aplikantka radcowska, absolwentka prawa na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II; z Kancelarią Poprawa związana od stycznia 2020 roku.