Zaznacz stronę

Domy pomocy społecznej (DPS) to instytucje, których zadaniem jest m.in. świadczenie usług bytowych, opiekuńczych, wspomagających i edukacyjnych  dla osób wymagającym całodobowej opieki. O miejsce w DPS może ubiegać się osoba wymagająca całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, która nie może samodzielnie funkcjonować w życiu codziennym. Cenę za pobyt w domu pomocy społecznej ustala starosta. Praktycznie nie zdarza się, by pobyt był tańszy niż 3 tys. zł miesięcznie.

Kto ponosi koszty pobytu w DPS?

Opłaty za pobyt w DPS-ie pokrywają w kolejności:

  1. mieszkaniec domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka,
  2. małżonek, zstępni przed wstępnymi,
  3. gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej

– przy czym osoby i gmina określone w pkt 2 i 3 nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność.

Zasada jest taka, że mieszkaniec domu pomocy społecznej płaci nie więcej niż 70 proc. swoich dochodów. Gdy jednak jego emerytura lub renta nie wystarcza na pokrycie opłaty, DPS upomni się o dopłatę od współmałżonka, a gdy ten nie żyje lub ma równie niskie dochody – od dzieci, wnuków albo rodziców.

Zgodnie z ustawą bliscy przebywającego w DPS będą dopłacać do jego kosztów pobytu wówczas gdy:

  1. w przypadku osoby samotnie gospodarującej, jeżeli jej dochód jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej*, jednak kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% tego kryterium,
  2. w przypadku osoby w rodzinie, jeżeli posiadany dochód na osobę jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie**, z tym że kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie;

*kryterium dochodowe dla osoby samotnie gospodarującej – w wysokości 701 zł;

** kryterium dochodowe dla osoby w rodzinie – na poziomie 528 zł.

Gdy rodzina zaś rodzina pensjonariusza domu opieki jest uboga lub jest on osobą samotną, do pobytu dopłaci gmina, która go tam skierowała.

Czy można zwolnić się od kosztów dopłat do pobytu w DPS?

Osobę zobowiązaną do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej zwalnia się całkowicie z tej opłaty na jej wniosek pod warunkiem, iż przedstawi prawomocne orzeczenie sądu o pozbawieniu rodzica władzy rodzicielskiej nad tą osobą i oświadczy, że władza rodzicielska nie została przywrócona.

Nadto, zgodnie z ustawą o pomocy społecznej osoby wnoszące opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej można zwolnić, na ich wniosek, częściowo lub całkowicie z tej opłaty, w szczególności jeżeli:

  1. wnoszą opłatę za pobyt innych członków rodziny w domu pomocy społecznej, ośrodku wsparcia lub innej placówce;
  2. występują uzasadnione okoliczności, zwłaszcza długotrwała choroba, bezrobocie, niepełnosprawność, śmierć członka rodziny, straty materialne powstałe w wyniku klęski żywiołowej lub innych zdarzeń losowych;
  3. małżonkowie, zstępni, wstępni utrzymują się z jednego świadczenia lub wynagrodzenia;
  4. osoba obowiązana do wnoszenia opłaty jest w ciąży lub samotnie wychowuje dziecko.

Użyty w ustawie zwrot “w szczególności” oznacza, że określona w tym przepisie lista przesłanek uzasadniających zwolnienie z ponoszenia ustalonej opłaty jest listą przykładową. Organ rozpoznający wniosek o zwolnienie z opłat za pobyt w DPS nie ma zatem obowiązku przyznania zwolnienia, lecz ma takie prawo. Fakultatywność orzeczenia o zwolnieniu z odpłatności zależna jest od sytuacji materialnej i rodzinnej osób zobowiązanych do opłat. Każdorazową decyzję rozstrzygającą o wniosku o przyznanie zwolnienia organ winien uzasadnić w sposób pozwalający prześledzić tok rozumowania organu i poznać kryteria podjęcia danej decyzji.

Czy złe relacje rodzinne (stosowanie przemocy, alkoholizm) stanowią postawę do zwolnienia z dopłaty za „złego rodzica” przebywającego w DPS?

Okoliczności wskazane w art. 64 ustawy o pomocy społecznej (powyżej cytowany artykuł wskazujący przesłanki zwolnienia od opłaty) to okoliczności mające wpływ na sytuację materialną zobowiązanego podmiotu, ponieważ uiszczanie opłat na dom pomocy społecznej stanowi dla osoby zobowiązanej obciążenie finansowe. Mimo, że katalog wymienionych w tym przepisie przypadków nie ma charakteru zamkniętego, na co wskazuje użycie zwrotów „w szczególności”, „zwłaszcza”, to jednak jak dotychczas przyjmowało orzecznictwo „uzasadnione okoliczności”, nie dotyczą relacji pomiędzy członkami rodziny.

Uzasadnieniem powyższego ma być fakt, iż organy administracji publicznej nie zostały uprawnione do oceny stanu faktycznego rozpatrywanej sprawy w przedmiocie zwolnienia od opłaty za DPS pod kątem zasad współżycia społecznego, etyki czy moralności. Organy administracji nie są także upoważnione do przeprowadzania postępowania dowodowego w sprawach przekazanych do kompetencji innych instytucji. To organom prokuratury czy sądom powszechnym, w tym głównie sądom rodzinnym, przekazano rozstrzyganie spraw związanych z nagannym z punktu widzenia prawa zachowaniem rodziców w stosunku do dzieci, małżonków wobec siebie czy też dzieci wobec rodziców.

Być może sytuację zmieni projekt nowelizacji ustawy o pomocy społecznej, który w czerwcu 2019 r. wpłynął do Sejmu. Planowane zmiany dotyczą osób, które ponoszą odpłatność za rodziców czy dziadków pomimo ich nagannego zachowania w przeszłości. Zgodnie z planowanymi zmianami:

  • osoby, które płacą za pobyt bliskich w domu pomocy społecznej będą mogły być zwolnione z opłaty (częściowo lub całkowicie) – na ich wniosek – po przeprowadzeniu rodzinnego wywiadu środowiskowego. Będzie to możliwe: po pierwsze – gdy osoba zobowiązana do wnoszenia opłaty przebywała w rodzinie zastępczej, placówce opiekuńczo-wychowawczej, na podstawie orzeczenia sądu o ograniczeniu władzy rodzicielskiej; po drugie – gdy osoba zobowiązana do wnoszenia opłaty przedstawi wyrok sądu oddalający powództwo o alimenty na rzecz osoby kierowanej do domu pomocy społecznej lub jego mieszkańca;
  • osoba płacąca za pobyt rodzica (bliskiego) w domu pomocy społecznej będzie zwolniona z opłat (na jej wniosek) pod warunkiem przedstawienia prawomocnego orzeczenia sądu o skazaniu za umyślne przestępstwo popełnione z użyciem przemocy na szkodę osoby zobowiązanej do wnoszenia opłaty i jej małoletniego rodzeństwa lub rodzica. Zwolnienia te zostaną „rozciągnięte” na zstępnych osoby zwolnionej z opłaty, np. wnuka.

Ustawa została przekazana Prezydentowi do podpisu dnia 5 sierpnia 2019 roku.

Jeśli masz pytania, potrzebujesz pomocy, indywidualnej konsultacji napisz do mnie na adres: anna@kancelariapoprawa.pl

Więcej prawnych nowinek? Zapraszam na Facebooka i Instagram.