Zaznacz stronę

Dzisiaj odpowiemy sobie na pytania dotyczące nietypowych sytuacji związanych z dziedziczeniem, na przykładzie krótkich stanów faktycznych stworzonych na potrzeby niniejszego wpisu.

Kto dziedziczy, gdy nie ma dzieci?

KAZUS 1.

Jan zmarł bezdzietnie w październiku 2019 roku. Pozostawił po sobie mieszkanie, markowy samochód i 50.000 zł oszczędności. Kto odziedziczy majątek Jana w dwóch wariantach –  (i) Jan pozostawił po sobie wdowę Marię; alternatywnie (ii) Jan nie miał małżonki? Uwaga, Jan nie pozostawił testamentu!

Jeżeli Jan zmarł i pozostawił po sobie żonę, jednakże małżeństwo nie miało dzieci, do spadku z ustawy powołana jest jego małżonka i rodzice. Dla dziedziczenia przez rodziców spadkodawcy obojętne jest, czy kiedykolwiek pozostawali oni w związku małżeńskim. Każde z rodziców Jana uprawnione jest – co do zasady – do jednej czwartej spadku, co prowadzi do wniosku, że na Marię przypada połowa spadku. Jeżeli jednak ojcostwo rodzica spadkodawcy nie zostało ustalone, to połowa spadku przypada Marii, a druga połowa matce Jana. Podobnie jest w przypadku, gdy jedno z rodziców Jana nie dożyło otwarcia spadku, a Jan nie miał rodzeństwa. Wówczas udział spadkowy rodzica Jana dziedziczącego w zbiegu z Marią wynosi połowę spadku.

Jeżeli jednak jedno z rodziców Jana nie dożyło otwarcia spadku, a Jan miał rodzeństwo – to udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu Jana w częściach równych.

Jeżeli Jan nie miał ani dzieci, ani żony  – wówczas cały spadek przypada jego rodzicom. Każdemu z nich przysługuje udział w wysokości połowy spadku. Jeżeli chwili otwarcia spadku dożyło tylko jedno z rodziców, a brak rodzeństwa spadkodawcy, to rodzic ten dziedziczy cały spadek. Tak też będzie w przypadku, gdy jedynym spadkobiercą jest matka spadkodawcy, a ojcostwo nie zostało ustalone.

Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa Jana nie dożyło otwarcia spadku, pozostawiając jednak swoje dzieci, udział spadkowy, który by przypadał rodzeństwu Jana przypada dzieciom rodzeństwa (czyli zstępnym rodzeństwa, jak to się fachowo nazywa).

Kto dziedziczy w związkach partnerskich?

KAZUS 2.

Aleksandra i Tomasz żyją w związku partnerskim. Są ze sobą związani już przeszło 10 lat, ze związku nie zrodziło się dziecko. W październiku 2019 roku Aleksandra zmarła po ciężkiej chorobie. Pozostawiła po sobie mieszkanie w centrum Warszawy i oszczędności. Czy Tomasz nabywa prawo do dziedziczenia po Aleksandrze? Czy Aleksandra  mogła zapisać w testamencie swój majątek Tomaszowi?

Osoby żyjące w związku nieformalnym nie są swoimi spadkobiercami ustawowymi. Jedyny sposób na to, aby mogły po sobie dziedziczyć to sporządzenie testamentu.

UWAGA! Nawet długotrwałe pożycie ze zmarłym partnerem nie uprawnia do dziedziczenia z ustawy!

Jeżeli Aleksandra chciała swój majątek po śmierci przekazać Tomaszowi konieczne jest sporządzenie testamentu, w innym wypadku po Aleksandrze dziedziczyć będą krewni zgodnie zasadami kodeksowymi (dziedziczenie ustawowe – rodzice, rodzeństwo, itd).

Jeżeli Aleksandra nie pozostawiła po sobie testamentu, a Tomasz i Aleksandra zamieszkiwali jej mieszkanie Tomaszowi przysługuje uprawnienie do korzystania z tego mieszkania jeszcze przez trzy miesiące po śmierci Aleksandry.

UWAGA! Po śmierci konkubenta, który był najemcą lokalu w stosunek najmu wstępuje także osoba, która pozostawała z nim w faktycznym pożyciu, jeżeli stale zamieszkiwała w tym mieszkaniu. A zatem przyznano takiej osobie prawo do wstąpienia w stosunek najmu lokalu mieszkalnego po śmierci konkubenta, jeżeli będzie spełniony warunek stałego zamieszkiwania z najemcą w chwili jego śmierci.

dziedziczenie

Czy testament na pewno zabezpiecza partnera?

KAZUS 3.

Aleksandra przed śmiercią napisała testament na komputerze, zapomniała się pod nim podpisać. Czy będzie on ważny?

Testament (kiedy sporządzamy go samodzielnie, a nie u notariusza) musi być w całości sporządzony odręcznie przez spadkodawcę oraz opatrzony jego podpisem i datą (choć brak tej ostatniej nie musi pociągać za sobą nieważności testamentu). Niedopuszczalne jest sporządzenie testamentu maszynowo (np. na komputerze) i jedynie podpisanie go ręcznie, nie może również być sporządzony przez inną osobę (z wyłączeniem testamentu notarialnego) jak również funkcjonować w wersji elektronicznej (niezależnie od rodzaju podpisu elektronicznego).

Testament może mieć  za to swobodną treść, nie musi być także oznaczony wprost jako testament. Ważne, aby znalazło się tam wskazanie spadkobiercy lub spadkobierców.

A co z zachowkiem?

KAZUS 4.

Aleksandra postanowiła nie sporządzać testamentu, słyszała od znajomego, że to nic nie da, bo z Tomkiem żyją w związku partnerskim, więc i tak jej rodzina dostanie wszystko przez coś co nazwał „zachowkiem”. Czy to prawda?

Znajomy Aleksandry nie ma 100% racji. Faktycznie prawo przewiduje instytucję zachowku, który to zachowek stanowi określony kwotowo ułamek wartość udziału spadkowego, który przypadłby spadkobiercy ustawowemu w przypadku dziedziczenia ustawowego. Czyli najprościej mówiąc, który przysługuje najbliższej rodzinie, która gdyby Aleksandra nie zostawiła testamentu dziedziczyłaby z ustawy.

Osoba, której przysługuje prawo do zachowku może domagać się wyłącznie zapłaty na jej rzecz określonej kwoty pieniężnej stanowiącej ułamek wartości udziału spadkowego jaki by jej przysługiwał przy dziedziczeniu ustawowym.

Co istotne ograniczony jest też katalog osób uprawnionych do zachowku. Osobami uprawnionymi do zachowku są bowiem zstępni spadkodawcy (dzieci, wnuki, prawnuki itd.) oraz jego małżonek. Jeżeli spadkodawca, w chwili śmierci nie miał zstępnych, wówczas prawo do zachowku przysługuje jego małżonkowi oraz rodzicom. Roszczenie o zachowek nie przysługuje natomiast rodzeństwu spadkodawcy ani innym dalszym krewnym lub powinowatym spadkodawcy. Spośród wskazanych powyżej osób uprawnionych do zachowku, roszczenie o zachowek przysługuje tylko tym, którzy w konkretnym stanie faktycznym odziedziczyliby spadek z mocy ustawy.

Warto także zaznaczyć, iż wysokość należnego zachowku opiewa zasadniczo na połowę wartości udziału spadkowego jaki by przypadał uprawnionemu przy dziedziczeniu ustawowym. Jeżeli natomiast uprawniony do zachowku jest trwale niezdolny do pracy albo jest małoletni, wówczas zachowek wynosi dwie trzecie wartości udziału spadkowego.

Jeśli masz pytania, potrzebujesz pomocy, indywidualnej konsultacji napisz do mnie na adres: anna@kancelariapoprawa.pl

Więcej prawnych nowinek? Zapraszam na Facebooka i Instagram.