O wpływie pandemii koronawirusa na zawarte umowy możecie przeczytać w ostatnim artykule na blogu, który znajdziecie także TUTAJ. Pozostając w temacie umów, pamiętać należy, że brak wystąpienia na drogę sądową z roszczeniami z umowy (faktury potwierdzającej zawarcie umowy, itp) w stosownym terminie może co do zasady skutkować ich przedawnieniem. Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie może uchylić się od jego zaspokojenia – czyli po prostu nie zapłacić wymaganej przez wierzyciela kwoty, chyba że zrzeknie się korzystania z zarzutu przedawnienia.
Co do zasady, roszczenia majątkowe przedawniają się z upływem 3 lub 6 lat, od dnia w którym roszczenie stało się wymagalne. Oznacza to, iż po upływie tego czasu dłużnik może odmówić spełnienia świadczenia. Kodeks cywilny zawiera jednak przykłady zdarzeń, które powodują przerwanie lub zawieszenie biegu przedawnienia. W konsekwencji czego roszczenie może się przedawnić nawet po 15 latach!
Zawieszenie biegu terminu przedawnienia
Bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu (art. 121 k.c.):
1) co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom – przez czas trwania władzy rodzicielskiej;
2) co do roszczeń, które przysługują osobom nie mającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę – przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli;
3) co do roszczeń, które przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu – przez czas trwania małżeństwa;
4) co do wszelkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju – przez czas trwania przeszkody.
Artykuł 121 kodeksu cywilnego, dopuszcza więc zawieszenie biegu terminu przedawnienia w ściśle określonych przypadkach. Może to polegać na zawieszeniu lub przerwaniu biegu przedawnienia. Zawieszenie biegu terminu przedawnienia ma miejsce w sytuacjach utrudniających lub uniemożliwiających realizację roszczeń przez uprawnionego. Zawieszenie biegu przedawnienia, o którym mowa w art. 121 pkt 4 kodeksu cywilnego – a więc wskutek siły wyższej, dotyczy wszystkich podmiotów prawa cywilnego oraz wszelkich przysługujących im roszczeń, których niemożliwość dochodzenia spowodowana jest siłą wyższą (tak: A. Jedliński [w:] Kodeks cywilny…, t. 1, red. A. Kidyba, 2012, kom. do art. 121, nt 4).
Kiedy siła wyższa przerwie bieg terminu przedawnienia?
Siła wyższa to zdarzenie o przyczynach naturalnych oraz akty siły. W ostatnim wpisie wskazywałam, iż pandemię koronawirusa można uznać za siłę wyższą.
Co jednak bardzo istotne, według doktryny prawa:
dla wykładni pojęcia «siły wyższej» na gruncie art. 121 pkt 4 kodeksu cywilnego nie mają żadnego znaczenia wszelkie zapisy umów pomiędzy kontrahentami definiujące siłę wyższą na gruncie oznaczonej umowy cywilnoprawnej. Dla osiągnięcia skutku w postaci stwierdzenia zawieszenia biegu przedawnienia z uwagi na siłę wyższą niezbędne jest zatem powołanie się na konkretne działanie państwa, w szczególności na określony akt normatywny, który skutecznie uniemożliwiał dochodzenie zasadnych roszczeń przez uprawnionego. Co ważne, stwierdzenie występowania przeszkody w postaci siły wyższej wymaga odwołania się do okoliczności indywidualnych danej sprawy i osób dochodzących swoich roszczeń
(tak: M. Mataczyński, M. Saczywko [w:] Kodeks cywilny, t. 1, red. M. Gutowski, 2018, kom. do. art. 121, nb 7).
Przykładami siły wyższej o przyczynach naturalnych mogą być trzęsienia ziemi i powodzie. Z kolei przykładami siły wyższej jako aktu siły są wojny lub akty władzy publicznej stanowiące zagrożenie wolności, np. działań władz PRL wobec opozycji politycznej przed 1989 r.
Ciekawostka.
W orzecznictwie dopuszczało się uznanie działania władzy publicznej, w szczególności przed 1989 r., za siłę wyższą.
Ważne jest jednak to, że nie odbywa się automatycznie i zawsze wymaga zbadania sytuacji konkretnego powoda. Musi on wykazać, że w ówczesnych warunkach ustrojowych i w stanie prawnym wówczas obowiązującym skuteczne dochodzenie roszczenia nie było możliwe bądź ze względu na niedostępność środków prawnych, które pozwoliłyby podważyć wadliwe akty władzy publicznej, bądź ze względu na to, że powszechna praktyka stosowania obowiązujących wówczas przepisów obiektywnie nie stwarzała realnych szans uzyskania korzystnego dla uprawnionego rozstrzygnięcia (tak SN w uchwale z 26.10.2007 r., III CZP 30/07, OSNC 2008/5, poz. 43).
Mają na uwadze powyższe, warto to przełożyć na obecną sytuację prawno-faktyczną. Dopóki bowiem możemy przerwać bieg terminu przedawnienia poprzez przykładowo złożenie pozwu w sądzie (na dzień pisania nin. artykułu biura podawcze w sądach oraz placówki pocztowe są nadal czynne) – wątpliwe, aby uznać, iż art. 121 pkt 4 znalazł zastosowanie już dzisiaj. Wszystko jednak zmienia się bardzo dynamicznie i konieczne jest bieżące monitorowanie zmian w przepisach.
Jeśli masz pytania, potrzebujesz pomocy, indywidualnej konsultacji napisz do mnie na adres: anna@kancelariapoprawa.pl
Więcej prawnych nowinek? Zapraszam na Facebooka i Instagram.