Z mediów docierają do nas nieustanne komunikaty o coraz wyższych cenach produktów. Inflacja dotyka każdego obywatela: podczas podstawowych zakupów spożywczych, w trakcie wizyty u fryzjera lub kosmetyczki, czy nawet podczas dokonywania opłat za prąd. Przeciętny człowiek, co do zasady, nie ma wpływu na zmianę wysokości cen towarów czy usług, ale czy prowadząc biznes możesz zabezpieczyć się przed nagłym wzrostem cen?
Klauzule waloryzacyjne- zabezpieczenie dla przedsiębiorcy, ale nie tylko:
W pierwszej kolejności należałoby wyjaśnić czym w ogóle jest klauzula waloryzacyjna. Jest to postanowienie umowne, zgodnie z którym wartość danego świadczenia zostanie ustalona w momencie jego spełnienia w oparciu o wartość określonego miernika (np. złota). W ten sposób strony umowy mogą uniezależnić rozmiar świadczenia od ewentualnej wysokiej inflacji czy innych zewnętrznych zmian.
Taką klauzulę mogą wprowadzić nie tylko podmioty profesjonalne, ale też osoby fizycznie nieprowadzące działalności gospodarczej, które zawierają umowę. Nie w każdej sytuacji klauzula waloryzacyjna się sprawdzi, przykładowo- w sytuacji umowy sprzedaży pojazdu, gdy cena płatna jest w momencie podpisania umowy, klauzula taka raczej nie znalazłaby zastosowania.
Klauzule waloryzacyjne, a zasada nominalizmu:
Warto wspomnieć, że zgodnie z obowiązującymi przepisami- obowiązującą zasadą jest nominalizm. Co to oznacza? Najlepiej wytłumaczyć to na przykładzie:
X i Y zawarli umowę pożyczki kwoty 100 zł. Po roku X jest zobowiązany do zwrotu pożyczonych pieniędzy, zatem przelewa na konto bankowe Y kwotę 100 zł.
Właśnie na tym polega nominalizm- wartość zobowiązania w momencie zawarcia umowy i w chwili spłacenia długu (czyli w momencie wymagalności roszczenia) jest taka sama i nie uwzględnia się ewentualnych zmian wartości pieniądza. Aby takie zmiany zostały uwzględnione, należałoby wprowadzić klauzule waloryzacyjne.
WAŻNE! Należy pamiętać, że klauzule waloryzacyjne stanowią wyjątek od zasady nominalizmu, zatem aby strona mogła z niej skorzystać, musi pamiętać o umieszczeniu odpowiedniego postanowienia w umowie.
Czy rzeczywiście są potrzebne?
W przypadku realnej obawy, że pieniądz na przestrzeni czasu znacząco straci na wartości – wydają się one wręcz niezbędne. Klauzule waloryzacyjne mogą okazać się pomocne w szczególności dla osób, które wynajmują rzeczy ruchome i nieruchome na pewien dłuższy czas lub też świadczą określone usługi za cenę abonamentową czy też określoną w umowie (jako stałą). Takie podmioty są najbardziej narażone na stratę. Dlaczego? Najprościej mówiąc, w przypadku podpisania umowy najmu lokalu mieszkalnego w grudniu 2020 roku na okres 15 miesięcy, właściciel mieszkania decyduje się na ustalenie czynszu najmu w wysokości 2.000 zł. W październiku 2021 roku okazuje się jednak, że kwota 2.000 zł nie stanowi takiej samej wartości jak kilka miesięcy wcześniej, a zatem właściciel realnie otrzyma mniejszą sumę (mimo takiej samej wartości nominalnej) niż zakładał w momencie podpisywania umowy, w końcu będzie mógł nabyć zdecydowanie mniej dóbr mimo otrzymania tej samej ilości znaków pieniężnych.
W takich sytuacjach, gdy dana osoba ma otrzymywać stałą wartość periodycznie, klauzule waloryzacyjne mogą pomóc w uzyskaniu realnie tej samej wartości co pierwotnie przyjęta.
Które klauzule najlepiej zastosować?
Wachlarz klauzul jest szeroki i zainteresowani mogą swobodnie zdecydować, która z nich w danej sytuacji będzie dla nich najwygodniejsza i najbardziej wartościowa. Warto na pewno wiedzieć o istnieniu takich zabezpieczeń jak:
klauzula złota– pozwala na obliczenie wartości danego świadczenia w oparciu o stosunek ceny złota w chwili uiszczania należności. Prościej mówiąc, np. w momencie zapłaty za przedmiot zgodnie z umową, strony obliczają należną wartość zgodnie z przyjętym w umowie sposobem przeliczenia. (Przykład: „wartość świadczenia odpowiada wartości rynkowej 20 gr złota” -zatem w momencie zapłaty, strona zobowiązana do pokrycia należności sprawdza wartość rynkową 20 gramów złota i taką kwotę uiszcza drugiej stronie). Jest to często stosowana klauzula ze względu na stosunkowo stabilną wartość kruszca.
klauzula walutowa– wbrew pozorom nie musi polegać na zapłacie w obcej walucie. Jej istotą jest określenie wartości świadczenia w oparciu o kurs wskazanej w umowie waluty w momencie wymagalności świadczenia.
klauzula uposażenia– może nie należy do najpopularniejszych, ale właśnie z tego względu warto przybliżyć jej istotę. Klauzula uposażenia polega na uzależnieniu wartości danego świadczenia od konkretnych zarobków (np. ustalonej w danym roku płacy minimalnej)
UWAGA! Waloryzacja sądowa?
Zgodnie z art. 3581 § 3 k.c., w razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie. By mogło dojść do waloryzacji sądowej, zmiana siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania musi być „istotna”, zatem nie może mieścić się w granicach zwykłego ryzyka kontraktowego. W takim przypadku sąd ma uprawnienie, po rozważeniu interesów stron, zmienić wysokość (podnieść lub ewentualnie zmniejszyć w przypadku zjawiska deflacji) lub sposób spełnienia świadczenia (np. rozłożyć na raty). Waloryzacji sądowej nie wyłącza ani zamieszczenie w umowie klauzuli waloryzacyjnej, ani też wcześniej już dokonana waloryzacja sądowa (dopuszcza się wielokrotną waloryzację sądową)
Waloryzacja sądowa nie jest jednak dostępna dla wszystkich! Zgodnie z art. 3581 § 4 k.c., z żądaniem zmiany wysokości lub sposobu spełnienia świadczenia pieniężnego nie może wystąpić strona prowadząca przedsiębiorstwo, jeżeli świadczenie pozostaje w związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa.
Jeśli potrzebujesz indywidualnej konsultacji napisz do nas na adres: biuro@kancelariapoprawa.pl
Cennik konsultacji znajdziesz na naszej stronie: https://kancelariapoprawa.pl/konsultacja/
Więcej prawnych nowinek? Zapraszam na Facebooka i Instagram.
Autorką artykułu jest Weronika Jankowska – studentka prawa na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie; z Kancelarią Poprawa związana od października 2020 roku.