Zaznacz stronę

Coraz więcej uwagi poświęca się obecnie warunkom pracy i ochronie pracownika. Mimo to, problem łamania praw pracowniczych cały czas istnieje, o czym można się przekonać przeglądając chociażby portale społecznościowe. Dużo mówi się o „pracy na czarno” i konsekwencjach nielegalnego zatrudnienia. Stąd kiedy szukający pracy otrzymują egzemplarz umowy będącej podstawą zatrudnienia, często nie wczytują się dokładnie w jej treść. Czy słusznie? Teoretycznie umowa powinna gwarantować im podstawowe prawa i ochronę, ale czy zawsze umowa jest wystarczającym zabezpieczeniem przed naruszeniami?

Podstawą zatrudnienia może być nie tylko umowa o pracę, ale także umowy cywilnoprawne – najczęściej umowa o dzieło czy umowa zlecenie. Przyjmuje się, że umowa o pracę jest najlepszym rozwiązaniem dla pracownika, ale jak jest w rzeczywistości?

Umowa o pracę jako najlepsza forma zatrudnienia?

Co do zasady można powiedzieć, że tak – gwarantuje ona w końcu podstawową ochronę pracownikowi. Przykładowo, to pracodawca ponosi konsekwencje ewentualnych błędów pracownika. Pracownik musi mieć zapewnione wszystkie uprawnienia wynikające z Kodeksu pracy, czyli m.in. prawo do urlopu, czy określony czas pracy. Kodeks pracy także chroni określone podmioty, w tym kobiety w ciąży, przed rozwiązaniem stosunku pracy. Prawa pracownika to jednak nie wszystko, w końcu zgodnie z k.p. praca wykonywania jest w celach zarobkowych. Zatem co z wynagrodzeniem? Tu również pracownik jest w pewnym stopniu zabezpieczony gwarancją minimalnego wynagrodzenia- to znaczy, że pracodawca nie może zaproponować mu zarobków poniżej „najniższej krajowej” w danym roku.

Z drugiej stronie, nie jest to rozwiązanie bez wad- pracownik ma mniejszą elastyczność i swobodę w wykonywaniu pracy. Zarówno miejsce jak i czas pracy jest narzucony, a pracodawca może narzucać pracownikowi określone sposoby działania.

Elementy charakterystyczne umowy o pracę:

  • Zobowiązanie do wykonywania pracy określonego rodzaju.
  • Wykonywanie pracy na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem.
  • Miejsce i czas pracy jest wyznaczony przez pracodawcę.
  • Pracownikowi przysługuje wynagrodzenie minimalne.

Nazwa umowy nie odpowiada jej treści, co wtedy?

Pracodawcy czasami próbują uzyskać jak najwięcej korzyści kosztem pracownika. Może zdarzyć się sytuacja, w której co prawda pracodawca proponuje nam podpisanie umowy zlecenia, ale w treści umowy wskazane są wszystkie elementy charakterystyczne dla umowy o pracę. Co do zasady, nazwa umowy nie przesądza o jej charakterze- mimo, że została teoretycznie zawarta umowa zlecenie, praktycznie będzie to umowa o pracę. Takie działanie jest niezgodne z prawem, a pracownik może wtedy złożyć pozew o ustalenie istnienia stosunku pracy. Mimo tej możliwości, pracownicy często zgadzają się na takie warunki ze względu na między innymi wyższe wynagrodzenie.

WAŻNE! Zgodnie z art. 281 KP Pracodawca, który zawiera umowę cywilnoprawną w warunkach, w których powinna być zawarta umowa o pracę podlega karze grzywny od 1.000 zł do 30.000 zł 

Umowy cywilnoprawne- czy to rozwiązanie bez wad?

Nie tylko umowa o pracę jest powszechną formą zatrudnienia. Coraz częściej spotyka się propozycje współpracy w oparciu o umowę zlecenia czy umowę o dzieło. W przypadku wynagrodzenia sytuacja przedstawia się nieco inaczej niż przy umowie o pracę- umowa o dzieło jest umową odpłatną, ale wysokość wynagrodzenia strony ustalają w sposób swobodny. Umowa zlecenie, co do zasady jest odpłatna i tu wynagrodzenie jest już regulowane- jako minimalna stawka godzinowa.

W przypadku umowy zlecenia nie jest przewidziana szczególna ochrona określonych podmiotów, zatem wskazane już m.in. kobiety w ciąży nie mają pewności, co do stabilności zatrudnienia, bo zleceniodawca może wypowiedzieć i rozwiązać umowę w dowolnym momencie. W czasie choroby, w przeciwieństwie do pracownika zatrudnionego w oparciu o umowę o pracę, zleceniobiorca nie jest chroniony przed zwolnieniem. Mimo wad, umowy cywilnoprawne dają większą swobodę szukającemu pracy- ma on elastyczne godziny pracy, miejsce oraz sam decyduje o tym w jaki sposób wykona zlecone zadanie. Żeby uniknąć   nieuczciwych pracowników- zatrudniony jest zobowiązany do działania z należytą starannością.

Które rozwiązanie jest korzystniejsze?

To zależy. Każdy z poszukujących pracę ma różne oczekiwania- niektórym zależy na wyższej stawce, ale nie myślą o stabilności zatrudnienia, a inni zwracają uwagę na ochronę przed ewentualną utratą pracy.

Umowa o pracę zapewnia stabilność i bezpieczeństwo, ale dzięki pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej zatrudniony może liczyć na większą swobodę i często też na korzystniejsze wynagrodzenie. Nie można jednoznacznie wskazać, która z form jest lepsza- każda ma zarówno zalety, jak i wady i dla każdego inne warunki będą korzystniejsze.

Należy jednak pamiętać, aby po otrzymaniu propozycji zatrudnienia dokładnie przeczytać umowę i wyjaśnić z potencjalnym pracodawcą wszystkie wątpliwości. Dopytaj dlaczego pracodawca proponuje Ci zatrudnienia na podstawie umowy cywilnoprawnej, a nie umowy o prace! Rozważ wszystkie za i przeciw.

Czasami mimo zawartej umowy pracodawca będzie zachowywać się niezgodnie z prawem i naruszać podstawowe prawa pracownicze, czy całkowicie łamać uzgodnione warunki. Co w takiej sytuacji? O możliwościach działania już w kolejnych wpisach z cyklu #PORADNIKPRACOWNIKA.

 

Jeśli masz pytania, potrzebujesz pomocy, indywidualnej konsultacji napisz do mnie na adres: biuro@kancelariapoprawa.pl  Więcej prawnych nowinek? Zapraszam na Facebooka i Instagram.


Autorką artykułu jest Weronika Jankowska – studentka prawa na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie; z Kancelarią Poprawa związana od października 2020 roku.