Sporządzenie umowy, przy wszechobecnych w Internecie wzorcach, licznych artykułach czy poradnikach wydaje się niezwykle łatwe. W przypadku prostych umów zawieranych przez dwie osoby fizyczne dotyczących np. jednorazowej sprzedaży roweru, dostępne wzory pozornie wydają się być wystarczające. Jednak w każdej sytuacji, w której dochodzi do zawarcia umowy, należy wykazać się dużą czujnością, aby skutki czynności nie spędzały snu z powiek przez wiele miesięcy.
Na co zwrócić uwagę sporządzając (i zawierając) umowę? Czego powinniśmy unikać sporządzając umowę – czyli o najczęstszych i jednocześnie najistotniejszych błędach w umowach pokrótce poniżej.
Zbyt ogólnie!
Korzystając z gotowych wzorów często można poprzestać na wpisaniu wykropkowanych pól, takich jak: oznaczenie stron, data, przedmiot i cena/wynagrodzenie. Nie zawsze udostępnione w sieci wzorce są niepoprawne, natomiast warto te szablonowe postanowienia w pewnym stopniu uszczegółowić. O tym dlaczego jest to istotne najlepiej wytłumaczyć na poniższych przykładach:
Data zawarcia umowy
Strony, z różnych względów decydują się na wpisanie innej daty zawarcia umowy niż rzeczywista. Dopóki podmioty pozostają w dobrych relacjach, nieprawidłowa data nie stanowi większego problemu. Jednak, w momencie powstania sporu, może zadecydować o toku ewentualnego postępowania, czy nawet uniemożliwić jednej ze stron podjęcie określonych działań. Dlaczego? Przede wszystkim z uwagi na terminy- nie tylko przedawnienia, ale przede wszystkim terminy zakreślone umownie m.in. do odstąpienia od umowy na skutek opóźnienia w płatności.
Przykład: X i Y zawarli umowę sprzedaży samochodu osobowego. Sprzedaż miała nastąpić ratalnie- w 3 transzach płatnych gotówką do rąk X. W umowie zamieszczono postanowienie o możliwości odstąpienia od umowy przez X, natomiast uprawnienie to przysługiwało mu w ciągu roku od dnia zawarcia umowy. Umowa rzeczywiście została zawarta w dniu 20 marca, ale strony zdecydowały o wpisaniu daty 20 stycznia. X wydał przedmiot Y, ale z uwagi na trudną sytuację osobistą Y nie opłacił drugiej raty. X po kilku miesiącach czekania na zaległą płatność postanowił odstąpić od umowy i skierował do Y odpowiednie oświadczenie. Y odpowiedział jednak, że oświadczenie to jest nieskuteczne z uwagi na upływ terminu. Oświadczenie zostało złożone w dniu 20 lutego, zatem miesiąc po zakreślonym umownie rocznym terminie uprawnienia.
Jak widać na powyższym przykładzie, data umowy- choć wydaje się nieistotna- może spowodować wyjątkowe trudności w przypadku konieczności wyegzekwowania płatności, czy skorzystania z uprawnień. Co więcej, od dnia zawarcia umowy liczy się też terminy związane m.in. z rękojmią, dlatego warto zadbać o jej poprawne oznaczenie.
Przedmiot umowy
Poprawne oznaczenie przedmiotu umowy ma przede wszystkim znaczenie praktyczne. Nie zawsze obie strony działają etycznie i chcą dojść do porozumienia w przypadku pewnych nieporozumień. Jeśli przedmiot umowy nie został prawidłowo wskazany i przykładowo został zawężony/nadmiernie rozszerzony umownie, choć w rzeczywistości strony umówiły się inaczej- w przypadku sporu znaczenie będzie miał umowny przedmiot, zatem strona uprawniona np. do pewnego świadczenia może uzyskać więcej niż uzgodniono, co może narazić drugą stronę na straty.
Cena/wynagrodzenie
Niepoprawne oznaczenie ceny czy wynagrodzenia niewątpliwie utrudnia dochodzenie stosownej należności. Jest to także istotne pod kątem odsetek naliczanych od przyjętej wartości.
Siła wyższa
Mimo wydarzeń z ostatnich miesięcy, zabezpieczenie na wypadek zdarzeń powstałych na skutek siły wyższej nadal bywa pomijane w umowach. Ze względu na nieprzewidywalność pewnych zdarzeń losowych czy zjawisk atmosferycznych, zamieszczenie w umowie postanowienia o skutkach niewykonania umowy na skutek siły wyższej pełni funkcję ochronną na wypadek okoliczności niezależnych od strony. Dzięki temu, ewentualny spór może zakończyć się szybciej, bez długotrwałego i kosztownego postępowania sądowego.
Kary umowne
Problemem w kontekście kar umownych jest ich brak lub nieprzemyślana wysokość. Kara umowna nie jest jedynie zabezpieczeniem, ale w pewnym sensie też odstrasza przed nienależytym wykonaniem umowy. Z drugiej strony, przyjęta wysokość kar nie może być znacząco wygórowana. Nie zawsze okoliczności niewykonania/nienależytego wykonania zobowiązania wynikają z intencjonalnych działań. Czasem to właśnie okoliczności losowe czy trudna sytuacja danego podmiotu wpływa na trudności w chociażby terminowym wykonaniu zobowiązania.
O czym jeszcze należy pamiętać? Kary umowne mogą być zastrzeżone jedynie dla zobowiązań niepieniężnych. Nie jest dopuszczalne zastrzeganie kar umownych w odniesieniu do zobowiązań mających charakter pieniężny
Podpis
Umowa może być zawarta w wielu formach (szerzej o formie umowy poniżej), natomiast w tym punkcie skupimy się na formie pisemnej.
W przypadku zawarcia umowy, należy zadbać o umieszczenie podpisów wszystkich stron na obu egzemplarzach. Tak jak przy pozostałych błędach, niepodpisanie dokumentu nie będzie miało większego znaczenia w sytuacji prawidłowego wykonania umowy i pozostawania przez strony w poprawnych relacjach. Należy jednak pamiętać, że umowa jest naszym potwierdzeniem, a tym samym zabezpieczeniem na wypadek ewentualnych problemów. Podpis potwierdza zaakceptowanie warunków umownych przez strony. Dlatego jest wiarygodnym udowodnieniem zawarcia umowy oraz może ułatwić i usprawnić rozstrzygnięcie powstałego sporu.
Klauzule abuzywne
O ich istnieniu przedsiębiorca powinien pamiętać podczas zawierania umowy nie tylko z konsumentem, ale też z osobą fizyczną zawierającą umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla niej charakteru zawodowego.
Katalog klauzul jest otwarty, a przykładowe postanowienia zostały wskazane w art. 3853 k.c.
Co w takim razie można uznać za klauzulę niedozwoloną? Między innymi wyłączenie możliwości odstąpienia od umowy, czy przyznanie przedsiębiorcy wyłącznego prawa interpretacji lub zmiany umowy bez ważnej przyczyny.
Co prawda, postanowienia takie, jeśli nie dotyczą głównych świadczeń stron (m.in. ceny/wynagrodzenia) nie wiążą konsumenta. Jednak, w przypadku podejrzenia stosowania niedozwolonych postanowień umownych przez przedsiębiorcę, konsument może powiadomić o tym Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów!
Brak formy pisemnej lub niewłaściwa forma
Brak formy pisemnej lub dokumentowej jest uciążliwy zwłaszcza w przypadku dochodzenia roszczenia z tytułu porozumienia zawartego ustnie. Przede wszystkim powoduje to trudności dowodowe. Mimo, że w wielu przypadkach nie występuje wymóg zawarcia umowy w określonej formie, warto zadbać o potwierdzenie porozumienia, najłatwiejsze będzie spisanie postanowień (nawet podstawowych), czy dysponowanie korespondencją SMS lub e-mailową potwierdzającą zawarcie umowy.
W tym jednak kontekście nie należy zapominać o umowach, dla których przewidywana jest konkretna forma, której niezachowanie powoduje nieważność uzgodnień. Przed zawarciem umowy należy sprawdzić, czy dana czynność nie wymaga np. formy aktu notarialnego pod rygorem jej nieważności.
Jeśli natomiast przepis wskazuje tylko, że wymagana jest forma pisemna – wówczas przyjmuje się domniemanie że chodzi tutaj o formę pisemną zastrzeżoną dla celów dowodowych. W takim przypadku niezachowanie formy pisemnej nie ma żadnego wpływu na ważność umowy. ALE! Skutki negatywne niezachowania firmy pisemnej zastrzeżonej dla celów dowodowych mogą się pojawić w toku postępowania sądowego. W takich przypadkach w toku postępowania sądowego odnoszącego się do tak zawartej umowy, CO DO ZASADY wyłączone jest przeprowadzenie dowodów z zeznań świadków lub przesłuchania stron co do faktu dokonania czynności.
| UWAGA!
Z uwagi na możliwość występowania nieprawidłowości w każdym z rodzajów umów, a tym samym obszerność tematu, niniejszy artykuł dotyczy problemu najczęstszych błędów popełnianych przy zawieraniu umów opartych o przepisy kodeksu cywilnego. |
Jeśli potrzebujesz indywidualnej konsultacji napisz do nas na adres: biuro@kancelariapoprawa.pl
Cennik konsultacji znajdziesz na naszej stronie: KLIKNIJ, ŻEBY ZOBACZYĆ!
Więcej prawnych nowinek? Zapraszam na Facebooka i Instagram.
Autorką artykułu jest Weronika Jankowska – studentka prawa na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie; z Kancelarią Poprawa związana od października 2020 roku.